Dżuma, czarna ospa, borelioza, angina, cholera, grypa, czy covid to tylko przykłady kilku zaraz szalejących na Ziemi. Powodują je różnego rodzaju bakterie, wirusy, grzyby, które przy nieokiełznaniu ich potrafią doprowadzić do tragedii. Zarazy, epidemie, pandemie we Wrocławiu występowały między innymi w latach: 1633, 1831, 1918/1919, 1963 oraz 2020.

Tablica na Historycznej Ścieżce Wrocławia upamiętniająca szalejącą w 1633 roku zarazę dżumy we Wrocławiu

1633 rok – epidemia dżumy we Wrocławiu | największa zaraza w historii

Dżuma to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie pałeczki yersina pestis. Objawia się ona: wysoką gorączką, osłabieniem, dusznościami oraz powiększeniem naczyń krwionośnych i naczyń chłonnych. Epidemie dżumy występowały na świecie między XII a XVIII wiekiem. Dżuma, określana jako czarna śmierć albo zaraza morowa, siała spustoszenie w Europie przez stulecia, zyskując miano największej zarazy w historii.

Epidemia dżumy występowała we Wrocławiu w latach 1542, 1568, 1585 oraz 1633. Ostatnia zaraza pochłonęła aż 13,000 osób. Jeśli chodzi o zarazy na ziemiach Wrocławia to epidemia dżumy z 1633 roku w swoich tragicznych skutkach nie doczekała się sobie równych.

Zarazy, epidemie, pandemie we Wrocławiu, tak jak na przykład dżuma w 1633 roku, stanowiły problem dla wrocławskich cmentarzy. Nie nadążano wówczas z pochówkami, efektem czego nie chowano zmarłych indywidualnie, lecz zbiorowo. Nie nadążano również z ceremoniami pogrzebowymi, przez co w obiektach sakralnych wybijano specjalne wyjścia. Wszystko po to, aby jeden marsz pogrzebowy wychodził z obiektu innym wyjściem, niż wchodzący do obiektu już w tym samym czasie drugi marsz pogrzebowy. Dżuma atakowała ludzi i zwierzęta, ale co ciekawe chroniły się przed nią ptaki. W związku z tym noszono na twarzy maski przypominające dzioby ptaków. Tym sposobem zabobonnie chroniono się przed epidemią, choć rzeczywiście również chroniło to przez zarazą i smrodem.

Zarazy bano się zawsze na tyle, że postawiono ją na pierwszym miejscu pośród ziemskich katastrof we frazie słynnego hymnu suplikacyjnego. Faza ta brzmi: Od zarazy, głodu, ognia i wojny, wybaw nas, Panie, a w innych wersjach: Od powietrza, głodu ognia i wojny, wybaw nas, Panie. Powietrze nie oznacza w tym wypadku żywiołu bardziej niebezpiecznego niż woda, ogień, czy ziemia, ale zarazę. Otóż powietrze w czasach zarazy nazywano morowym powietrzem, czyli zarażonym powietrzem. Hymn suplikacyjny zwany trisagionem, co oznacza po trzykroć święty, to jedna z najsłynniejszych modlitw w chrześcijaństwie, nawiązująca do Księgi Apokalipsy. Ma ona wymiar ekumeniczny, bo jest śpiewana w obrządkach rzymskokatolickim, grekokatolickim, protestanckim oraz prawosławnym. Pełne słowa modlitwy brzmią: Święty Boże, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami i nad całym światem. Od zarazy, głodu, ognia i wojny, wybaw nas, Panie. Od nagłej i niespodziewanej śmierci, zachowaj nas, Panie. My grzeszni, Ciebie Boga prosimy, wysłuchaj nas, Panie.

Kościół św. Elżbiety we Wrocławiu otaczał w średniowieczu cmentarz, na którym chowano osoby zmarłe w wyniku zarazy

Kościół św. Elżbiety we Wrocławiu otaczał w średniowieczu cmentarz, na którym chowano osoby zmarłe w wyniku zarazy

1853 – epidemia cholery we Wrocławiu | postrach Śląska oraz Wrocławia

Cholera to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie przecinkowca vibrio cholerae. Objawia się ona: biegunką, wymiotami, bólami brzucha, osłabieniem oraz zapadaniem się twarzy i zmianą głosu. Największa na świecie epidemia cholery przypadła na schyłek XVIII wieku i wiek XIX. Chociaż cholera siała postrach w każdym zakątku świata, to wyjątkowo mocno ucierpiał przez nią Śląsk.

W 1831 roku cholera zaatakowała najpierw Górny Śląsk, a następnie Dolny Śląsk, jednak to tylko jeden z siedmiu razy, gdy choroba ta szalała na Śląsku. Podczas największego ataku cholery w 1831 roku zachorowało na Śląsku 3518 osób, z czego 2058 osób poniosło śmierć. Jeśli chodzi o Wrocław, to miasto świeciło pustkami, bo biedniejsza ludność umierała, a bogatsza ludność uciekała do Berlina i do Drezna.

1918/1919 – pandemia grypy we Wrocławiu | nigdy nieosądzony masowy morderca

Grypa to choroba zakaźna wywoływana przez wirus grypy H1N1. Objawia się ona: gorączką, osłabieniem, suchym kaszlem oraz bólami mięśniowymi i kostnymi. Przebiegająca trójfalowo, największa epidemia grypy na świecie, choć nie pierwsza, ani nie ostatnia, przypadła na lata 1918-1919. Grypę nazywano wówczas hiszpanką, ze względu na to, że tylko Hiszpania podawała prawdziwą liczbę zachorowań, przez co sądzono, że stanowi centrum zarazy, aczkolwiek faktycznie największą liczbę zachorowań odnotowywano we Francji i w Ameryce, skąd choroba przywędrowała.

We Wrocławiu i na świecie walkę z grypą toczono w latach 1918-1919. Nie prowadzono wówczas rejestrów epidemiologicznych, ale szacuje się, że grypa na świecie zebrała żniwo w postaci 50,000,000 zmarłych osób. Nic dziwnego, że nazwano ją nigdy nieosądzonym masowym mordercą.

1963 – epidemia czarnej ospy we Wrocławiu | atak czarnej damy

Czarna ospa to choroba zakaźna wywoływana przez wirus ospy prawdziwej variola virus. Objawia się ona: wysoką gorączką, osłabieniem oraz wysypką na skórze i błonach śluzowych. Rozprzestrzeniając się raz bardziej, a raz mniej, czarna ospa atakowała świat już od zamierzchłych czasów. Czarna ospa, nazywana też ospą prawdziwą w odróżnieniu od ospy wietrznej, uchodziła obok dżumy za największą plagę w historii.

Jedna z ostatnich na świecie epidemii czarnej ospy wystąpiła we Wrocławiu, w roku 1963. Choć prognozowano, że w dotkniętym czarną ospą Wrocławiu zachoruje 200,000 osób, to zachorowało 99 osób, z czego 7 osób straciło życie. Miasto, które niespodziewanie dotknęła ta choroba przywleczona przez osobę powracającą do Wrocławia z Indii, szybko sobie z nią poradziło zamykając swoje granice i skutecznie ją zwalczając.

2020 – pandemia covid we Wrocławiu | zmienione oblicze współczesnego świata

Covid to choroba zakaźna wywoływana przez wirus SARS-Cov-2 z rodziny koronawirusów [inny wirus z rodziny koronawirusów, wirus SARS-Cov-1, wywołuje chorobę zakaźną SARS]. Objawia się ona: gorączką, osłabieniem, suchym kaszlem i dusznościami. Jedyna ale jednocześnie wielka epidemia covid przypadła na rok 2020. Covid, nazywana też po prostu koronawirusem, w wyniku mutacji wirusa przeszła ze zwierząt na człowieka, po czym rozprzestrzeniła się z Azji do Europy, Ameryki, Afryki i Australii.

We Wrocławiu i na świecie walkę z covid toczy się w roku 2020. Na stan obecny [30 grudnia 2020] na świecie zachorowało 82,000,000 osób, z czego zmarło 1,800,000 osób. To pandemia, która zmieniła oblicze współczesnego świata.

Kościół św. Barbary we Wrocławiu otaczał w średniowieczu cmentarz, na którym chowano osoby zmarłe w wyniku zarazy

Kościół św. Barbary we Wrocławiu otaczał w średniowieczu cmentarz, na którym chowano osoby zmarłe w wyniku zarazy

Morowy Wrocław, czyli zarazy, epidemie, pandemie we Wrocławiu

Wrocław gnębiły klęski żywiołowe, zwłaszcza powodzie, które co mniej więcej sto lat, w tym największą w 1997 roku, serwowała mu Odra. Wrocław stawał się areną dla największych konfliktów zbrojnych, tak jak w 1945 roku, gdy odgrywał rolę Twierdzy Breslau. Wrocławia na przestrzeni wieków nie oszczędzały też zarazy powodujące epidemie czy pandemie w latach: 1633, 1831, 1918/1919, 1963 oraz 2020. Waleczna metropolia przetrwała jednak ponad tysiąc lat, a mimo przeciwności losu przetrwa jeszcze niejedno.