Modernizm oraz postmodernizm w architekturze sakralnej Wrocławia

Modernizm oraz postmodernizm zaznaczyły się we Wrocławiu tak w architekturze świeckiej, jak w architekturze sakralnej. Pokazują one, że piękno nie musi kryć się jedynie w majestatycznym gotyku, czy pysznym baroku, ale może również w pokornym modernizmie i postmodernizmie. Kościół przecież to nie tylko miejsce odprawiania mszy świętych i nabożeństw, lecz również przepełnione artystyczno-rzemieślniczą wizją dzieło architektoniczne. Najsłynniejsze obiekty sakralne powstałe w nowoczesnym nurcie to m. in.: Kościół św. Józefa Rzemieślnika ze Zgromadzeniem Misji św. Wincentego a Paulo, kościół Ducha Świętego, kościół Jezusa Chrystusa Króla, kościół św. Wawrzyńca, kościół Królowej Pokoju, kościół Odkupiciela i kościół św. Stanisława Kostki.

Kościół św. Józefa Rzemieślnika, Zgromadzenie Misji św. Wincentego a Paulo, Wrocław

Kościół św. Józefa Rzemieślnika, Zgromadzenie Misji św. Wincentego a Paulo

Konstruktywizm to modernistyczny styl w sztuce XX wieku, stosujący w dziełach harmonijną geometryzację kształtów w postaci: kół, trójkątów, kwadratów, czy linii. Kościół św. Józefa Rzemieślnika oraz przylegające do niego Zgromadzenie Misji św. Wincentego a Paulo na wrocławskim Przedmieściu Oławskim stanowi awangardową i funkcjonalną budowlę świątynną. Należy uznać, iż zainaugurował ścieżkę, którą podążyło wiele świątyń zaprojektowanych i postawionych w XX wieku, w duchu modernistycznym oraz postmodernistycznym. Jego wyrafinowana prostota wynikająca z architektury modernistycznej odznacza się nie tylko walorem artystycznym, ale też walorem rzemieślniczym, co nawiązuje do patrona parafii. Założenia konstruktywizmu wyrażono przykładowo w bryle obiektu oraz okrągłych oknach, czy półkoliście zakończonych portalach, zarówno przed ołtarzem środkowym i przed ołtarzami bocznymi, jak też przy portalu wejściowym z drzwiami i latarniami. Konstruktywizm uobecnia się również w zjawiskowym krzyżu wspartym na hostii, przy projekcie którego architekci zagrali sobie, ironicznie rzecz ujmując, w kółko i krzyżyk z bardzo artystycznym, rzemieślniczym oraz teologiczno-filozoficznym wynikiem – wcześniej, w jego miejscu, znajdowała się mozaika z niezliczonych kawałków kolorowego szkła przedstawiająca św. Józefa. Obiekt autorstwa Joachima von Ohlena pochodzi z roku 1933.

Kościół Jezusa Chrystusa Króla, Wrocław

Kościół Jezusa Chrystusa Króla

Dekonstruktywizm to postmodernistyczny styl w sztuce XX wieku, stosujący w dziełach chaotyczną geometryzację kształtów w postaci: kół, trójkątów, kwadratów, czy linii. Kościół Jezusa Chrystusa Króla na wrocławskim Przedmieściu Mikołajskim przypomina namiot. Nawiązuje on tym do starotestamentowego święta namiotów symbolizującego spotkanie z Bóstwem. W nawiązaniu tym pod względem architektury objawia się sztuka ludowa oraz dekonstruktywizm, który jako metamorfoza konstruktywizmu również stawiał na geometryzację kształtów, ale nie harmonijną, a chaotyczną. Założenia dekonstruktywizmu wyrażono przykładowo w bryle obiektu oraz w formach sufitów wieży sprawiających wrażenie kryształowego nieboskłonu. Ciekawe rozwiązanie wystrojowe zastosowano w prezbiterium, gdzie zamiast krzyża umieszczono potężną figurę Jezusa Chrystusa jako Króla, czyli największą rzeźbę sakralną na Dolnym Śląsku, a pod nią tabernakulum w kształcie kuli ziemskiej. Obiekt autorstwa Witolda Jerzego Molickiego pochodzi z lat 1987-1991.

Kościół Ducha Świętego, Wrocław

Kościół Ducha Świętego

Sztuka organiczna to modernistyczna maniera w sztuce XX wieku, wedle której kultura powinna naśladować naturę, co objawia się w plastyczności i żywiołowości dzieł sztuki. Kościół Ducha Świętego na wrocławskim Gaju to czołowy przykład architektury organicznej w nadodrzańskiej metropolii. Co więcej, zasługuje na miano perły architektury dobry modernizmu i tak też się go niekiedy nazywa. Architektura organiczna, której znamię posiada kościół Ducha Świętego, perfekcyjnie współgra z symboliką Trzeciej Osoby Boskiej – wśród wielu dowodów na to znajduje się fenomenalne malowidło projektu Tadeusza Zipsera, Rola i działalność Ducha Świętego w Starym i Nowym Testamencie, prezentujące Bramę Królestwa Niebieskiego otoczoną postaciami oraz wydarzeniami staro- i nowotestamentowymi, które łączy i odnawia Osoba Ducha Świętego. Choć postawiony w nurcie modernistycznym, swoimi licznymi witrażami i strzelistymi kształtami czyni ukłon dla gotyku, zaś skrzydłowe schody i wielkie malowidło wypełniające prezbiterium to ukłon dla baroku. Jego architektura odwołuje się również do międzynarodowej sztuki sakralnej, stąd wieża kościoła Ducha Świętego we Wrocławiu wykazuje pokrewieństwo względem wieży kościoła św. Barbary w Kutnej Horze, nawiązując tym do faktu, że Polska przyjęła w 966 roku chrzest od Czech. Obiekt autorstwa Wojciecha Święcickiego, Waldemara Wawrzyniaka, Jerzego Wojnarowicza oraz Tadeusza Zipsera pochodzi z lat 1974-1979.

Kościół św. Wawrzyńca, Wrocław

Kościół św. Wawrzyńca

Brutalizm to modernistyczny styl w sztuce XX wieku, akcentujący konstrukcję obiektów ponad ich zdobność, efektem czego wyglądają one na surowe i ciężkie. Kościół św. Wawrzyńca na wrocławskim Śródmieściu wygląda niczym wyjęty z pogranicza jawy i snu. Betonowa bryła o opływowych kształtach z wyrastającą ponad nią wieżą, skrywa prezbiterium, nawę i emporę wypełnione specyficznymi rzeźbami z drewna. Obiekt autorstwa Zenona Prętczyńskiego i Wiktora Dziębaja pochodzi z lat 1978-1980.

Kościół Królowej Pokoju, Wrocław

Kościół Królowej Pokoju

Ekspresjonizm to modernistyczny styl w sztuce XX wieku, podkreślający kierunek pionowy lub poziomy, w celu wywołania wrażenia strzelistości, prędkości oraz nowoczesności. Wzniesiony w przestrzeni międzyblokowej kościół Królowej Pokoju na wrocławskich Popowicach wybija się w krajobrazie właśnie za sprawą swojej architektury. Architektura Królowej Pokoju to zgrabne współgranie nowoczesności z odwołaniami do Księgi Apokalipsy. Monumentalny kościół z dwunastoma kaplicami odgrywa rolę świętego miasta Jeruzalem z dwunastoma bramami, a otaczające go betonowe bloki odgrywają rolę skazanego na upadek miasta Babilon. Choć obiekt tworzą dwie bryły, to sprawia on wrażenie jakby przenikało się w nim wzajemnie wiele brył tworząc kryształ lub według innej interpretacji gest składania rąk. Prezbiterium i nawę otacza biegnąca okrężnie nawa boczna z kaplicami, wszystko stylowo wystrojone cegłą i szkłem. Obiekt autorstwa Wojciecha Jarząbka, Wacława Hryniewicza i Jana Matkowskiego pochodzi z lat 1982-1994.

Kościół Odkupiciela, Wrocław

Kościół Odkupiciela

Neomodernizm to postmodernistyczny styl w sztuce XXI wieku, który odrzuca urbanistyczne wizje modernizmu, ale przyjmuje jego bogaty repertuar architektoniczny. Neomodernistycznymi rysami odznacza się kościół Odkupiciela wyrastający na wrocławskiej Różance. Odkupiciel został wzniesiony jako pomnik tysiąclecia biskupstwa wrocławskiego na 2000 rok, otóż w roku 1000 założono biskupstwo gnieźnieńskie, krakowskie i wrocławskie. Efektem tego bryła kościoła nawiązuje do bryły wrocławskiej katedry, zwanej matką dolnośląskich kościołów [chodzi o katedrę rzymskokatolicką – w mieście istnieje jeszcze grekokatolicka i starokatolicka]. Prosta bryła w kształcie prostokątna skrywa prezbiterium, trzy nawy i cztery kaplice, a majestatu dodają jej dwie wieże, z czego jedna pokryta ażurowym hełmem. Prezbiterium zdobi potężny krzyż, zwany krzyżem franciszkańskim, występujący w 1997 roku na Światowym Kongresie Eucharystycznym we Wrocławiu. Obiekt autorstwa Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak i Macieja Hawrylaka pochodzi z lat 1996-2001.

Kościół św. Stanisława Kostki, Wrocław

Kościół św. Stanisława Kostki

Architektura high-tech to postmodernistyczny styl w sztuce XX/XXI wieku, wykorzystujący w konstrukcji obiektu i w jego architekturze wysokie technologie. Jeden z najbardziej specyficznych obiektów sakralnych w regionie, czyli kościół św. Stanisława Kostki, stoi na wrocławskich Hubach. Z jednej strony kryje architektoniczny postęp, wznosząc się na szczyty postmodernizmu, z drugiej strony kryje architektoniczne wzorce stosowane od stuleci, składając hołd minionym epokom. W architekturze high-tech kryją się więc tak naprawdę stare trendy, aczkolwiek w zupełnie nowym, interesującym wydaniu. Dzieło składa się z domu parafialnego, przewiązki, dzwonnicy i dwóch pylonów z umieszczonym pomiędzy nimi oknem, otwierających właściwą, rozmieszczoną prostokątnie powierzchnię kościoła. Budowla o charakterze masywnej bryły z zewnątrz, wewnątrz posiada klasyczne dla świątyni elementy, takie jak empora, prezbiterium, rozciągnięta między nimi nawa środkowa oraz towarzyszące jej nawa boczna i kaplica. Obiekt autorstwa Stefana Muellera pochodzi z lat 1984-2006.