Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu to obiekt, któremu patronuje Trzecia Osoba Boska, a jednocześnie pomnik wzniesiony dla Niej. Postawiony z rozmachem i innowacyjnością, stanowi jeden z najbardziej reprezentacyjnych i przełomowych obiektów stolicy Śląska. Progi tego kościoła warto więc przekroczyć nie tylko idąc do niego na mszę, ale też idąc do niego, aby go zwiedzić. To jedyny istniejący we Wrocławiu kościół pod tym wezwaniem, aczkolwiek nie jeden istniejący w nim na przestrzeni wieków. Kościoły Ducha Świętego wyrastały we Wrocławiu na: Historycznym Centrum Wrocławia, Brochowie, Tarnogaju oraz Gaju. Bo Duch Święty zstępował na nadodrzański Wrocław wielokrotnie. A zawsze robił to w wielkim stylu.

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Historycznym Centrum Wrocławia

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Historycznym Centrum Wrocławia

Kościoły Ducha Świętego we Wrocławiu na Historycznym Centrum Wrocławia

Mimo, że Wrocław narodził się w 1000 roku, to jego akty lokacyjne pochodzą z XIII stulecia, ale w kronikach już na przełomie XI i XII stulecia wymienia się go jako znaczące miasto na ziemiach Śląska. Lokacji Starego Miasta dokonano w latach 1242 i 1261, natomiast lokacji Nowego Miasta w roku 1263, finalnie łącząc Stare Miasto z Nowym Miastem w 1327 roku. Podczas gdy mieszkańcy Starego Miasta uczęszczali w wiekach średnich do Kościoła św. Elżbiety, Kościoła św. Barbary i Kościoła św. Marii Magdaleny, miejsce nabożnych spotkań mieszkańców Nowego Miasta stanowił Kościół Ducha Świętego. W średniowieczu istniały dwa kościoły pod tym wezwaniem znajdujące się kolejno po sobie w jednym miejscu.

Pierwszy Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu przy ul. Ducha Świętego, któremu towarzyszył szpital, powstał na początku XIII wieku. Ufundowany został przez księcia Henryka Brodatego z Dynastii Piastów. Jego architekturę zdominowały założenia romanizmu. Najazd Mongołów na Europę sprawił, że w 1241 roku kościół został zrównany z ziemią.

Drugi Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu przy ul. Ducha Świętego, któremu również towarzyszył szpital, powstał u progu XIV wieku. Ufundowany został przez księcia Henryka Białego z Dynastii Piastów. Jego architekturę zdominowały założenia gotyku. Kościół, w związku z reformacją dzielącą chrześcijaństwo na katolicyzm i protestantyzm oraz w związku z rozbudową fortyfikacji miejskich i likwidacją szpitala, sukcesywnie popadał w ruinę, aż wreszcie w 1597 roku się zawalił.

Kościół Ducha Świętego oraz św. Bernarda we Wrocławiu na Historycznym Centrum Wrocławia

Kościół Ducha Świętego oraz św. Bernarda we Wrocławiu na Historycznym Centrum Wrocławia

Kościół Ducha Świętego oraz św. Bernarda we Wrocławiu na Historycznym Centrum Wrocławia

Powstanie Kościoła św. Bernarda wiąże się z działalnością papieskiego legata Jana Kapistrana, który wkroczył do Wrocławia wraz z zakonem bernardynów. Mnisi postawili przy ul. Bernardyńskiej klasztor i szpital św. Hioba, a ponadto drewniany kościół, który w 1502 roku przekształcili na kościół murowany. Obiekt pozostający w rękach katolików i stanowiący kościół filialny Kościoła Ducha Świętego, w roku 1526 przejęli protestanci czyniąc z niego kościół parafialny. W następstwie Kościół św. Bernarda nazywano przez pewien czas Kościołem Ducha Świętego oraz św. Bernarda. Na tym powiązania Kościoła św. Bernarda z Kościołem Ducha Świętego się nie kończą, bo po zawaleniu się Kościoła Ducha Świętego ocalałe dzieła przeniesiono do Kościoła św. Bernarda. Gotycki obiekt wkrótce przeszedł metamorfozę barokową, po czym powrócił do gotyckich źródeł. Gdy w 1945 roku Kościół św. Bernarda został zrujnowany, odrestaurowano go przeznaczając na siedzibę Muzeum Architektury.

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Brochowie

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Brochowie

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Brochowie

Terytorium Wrocławia coraz bardziej zaczęło się rozrastać po 1808 roku, gdy zburzono fortyfikacje miejskie. Najpierw do miasta włączono cztery otaczające je przedmieścia – Przedmieście Oławskie, Przedmieście Mikołajskie, Przedmieście Odrzańskie i Przedmieście Świdnickie; następnie sukcesywnie włączano otaczające miasto wsie – m.in.: Gaj w 1904 roku, Tarnogaj w 1904 roku i Brochów w roku 1951. To właśnie na nich stanęły kolejne kościoły Ducha Świętego.

O Duchu Świętym przypomniano sobie w tytulaturze w XX stuleciu, gdy stawiano kościoły na Brochowie. W latach 1910-1911 przy ul. Biegłej wzniesiono dwa kościoły chrześcijańskie – katolicki Kościół św. Jerzego oraz protestancki Kościół Ducha Świętego. Oba obiekty, pierwszy odwołujący się do założeń romanizmu, a drugi do założeń renesansu, zaprojektował Oskar Friedrich Hossfeld. Oblężenie Wrocławia w 1945 roku, podczas którego 70% zabudowy miasta poszło z dymem, łaskawiej obeszło się z Kościołem św. Jerzego, niż z sąsiadującym Kościołem Ducha Świętego, którego ruiny rozebrano.

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Tarnogaju

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Tarnogaju

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Tarnogaju

Tarnogaj i Gaj w roku 1900 zostały podlegały powstałej w 1893 roku na Hubach parafii św. Henryka. Włączenie tych wsi do miasta nastąpiło w roku 1904. O ich prężnym umacnianiu się świadczy fakt wyodrębniania się jednych parafii z drugich. Otóż Tarnogaj i Gaj średniowieczu należały do odległej, bo znajdującej się na Przedmieściu Oławskim i usytuowanej w pobliżu klasztoru dominikanów św. Wojciecha parafii św. Maurycego. Dopiero za wiele stuleci wyodrębniły się z niej takie parafie jak św. Henryka na Hubach, św. Jerzego na Brochowie, czy św. Józefa Rzemieślnika ze Zgromadzeniem Misji św. Wincentego a Paulo na Przedmieściu Oławskim. Z parafii św. Henryka wyodrębniła się wkrótce parafia Ducha Świętego na Gaju, a z czasem parafia św. Stanisława Kostki na Hubach. Z parafii Ducha Świętego wyodrębniły się z kolei kolejne parafie, czyli św. Stefana na Tarnogaju i św. Franciszka z Asyżu na Gaju.

W latach 1928-1929 przy ul. Nyskiej wybudowano kościół, któremu nadano wezwanie Ducha Świętego – początkowo stanowił filię Kościoła św. Henryka, z czasem przekształcił się w autonomiczną parafię. Prostokątny obiekt autorstwa Hermanna Pfafferotta, utrzymany w romańskiej stylistyce, wykazywał jednocześnie modernistyczną manierę, efektem czego odwołując się do starych wzorców pozostawał nowoczesny. Oblężenie Wrocławia w 1945 roku pochłonęło wiele obiektów sakralnych, w tym ten. Kościół Ducha Świętego przy ul. Nyskiej odrodził się niczym feniks z popiołów za trzydzieści lat w postaci o wiele bardziej okazałego Kościoła Ducha Świętego przy ul. Bardzkiej.

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Gaju

30

Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu na Gaju

W 1969 roku urząd proboszcza parafii Ducha Świętego objął Stefan Wójcik, który w roku 1971 po wielu staraniach doprowadził do otrzymania zgody na budowę kościoła przy ul. Bardzkiej, do czego przystąpiono w 1973 roku. Zrobiono to na podstawie wizji architektonicznej Waldemara Wawrzyniaka, Jerzego Wojnarowicza i Tadeusza Zipsera oraz układu konstrukcyjnego Wojciecha Święcickiego. Architektura organiczna, której znamię posiada Kościół Ducha Świętego, naśladuje naturę w kulturze, co objawia się w plastyczności oraz żywiołowości, a jednocześnie perfekcyjnie współgra ona z symboliką patrona obiektu. Wśród wielu dowodów na to znajduje się fenomenalne malowidło autorstwa Tadeusza Zipsera, Rola i działalność Ducha Świętego w Starym i Nowym Testamencie, prezentujące Bramę Królestwa Niebieskiego otoczoną postaciami oraz wydarzeniami staro- i nowotestamentowymi, które łączy Trzecia Osoba Boska. Budowlę nazywa się świątynią z plecakiem nie tylko z racji tego, że pod zasadniczym kościołem górnym znajduje się kaplica zwana kościołem dolnym, ale też przez to, że w jednej bryle mieszczą się kościół i pomieszczenia katechetyczne. Kościół dolny otwarty został w czasie mszy 25-go grudnia 1974 roku, kościół górny w czasie mszy 13-go grudnia 1979 roku, poświęcenia kościoła dokonano natomiast 8-go października 1994 roku. Obiekt pozostawał przełomowy tak pod kątem modernistycznej architektury i żelazobetonowej konstrukcji, jak też pod kątem wydarzeń, bo to pierwszy kościół zbudowany we Wrocławiu po dramatycznym roku 1945.